Sürme zamanı geldiği halde çeşitli nedenlerle ağızda yerini alamayan dişlere  “gömülü dişler” denir. Üçüncü büyük azı dişleri (yirmi yaş dişleri veya akıl dişleri olarak da bilinir) en sık rastlanan gömülü dişlerdendir. Üçüncü azı dişlerinin sürebilmesi için ağızda yer bulunmuyorsa ve kişi 25 yaşına geldiği halde bu halen sürmemişse bu dişlere “gömülü diş” denir. Üçüncü azılar henüz sürmemişse, diş hekiminizi ziyaret ederek durum hakkında bilgi edinebilir ve gömülü kalan dişlerin neden olabildiği ağrı, şişme, enfeksiyon, çürük ve dişeti hastalıkları gibi bazı problemler ortaya çıkmadan etken dişin çekilmesini sağlayabilirsiniz.

30 yaşındayken de yirmi yaş dişi çıkar mı?

20 yaş dişlerinin tomurcuğu 15–16 yaşında oluşmaya başlar. İlerleyen yaşlarda ağız içinde sürmemiş, sürmüş ya da yarı sürmüş olarak bulunabilirler. Dolayısıyla 30 yaşındaki bir hastada eğer 20 yaş dişi tomurcuğu oluşmuş ise, tamamen sürmüş, yarı sürmüş ya da sürmemiş olarak bulunabilir.

Gömülü dişlerin ağız içerisinde sürememe nedeni nedir?

Bir teoriye göre bir kişi anne-babasının birinden genetik olarak dar bir çene diğerinden ise geniş çaplı dişler miras aldığında yirmi yaş dişleri sürmek için yeterli yer bulamamakta ve gömülü kalmaktadır. Bir başka neden de yirmi yaş dişlerinin normal gelişimleri sırasında ilk olarak çenede yatay olarak gelişmesi, çenenin büyümesi ve dişin gelişimi ile açısının önce mesio-angular sonra da vertikale (dikey) dönmesidir. Dişin eksenindeki bu dönme hareketi tam gerçekleşmezse dişler gömülü kalmaktadır.

Yirmilik dişlerde bir rahatsızlık olmasa da çekilmesi gerekir mi?

Dişinizden rahatsızlığınız olmasa bile kontrol edilmesi açısından doktorunuza muayene olup bir panaromik filmle durumuna bakılması gerekir. Eğer pozisyonunda bir sıkıntı yoksa, enfeksiyon, yer darlığı, çürük problemi, ağız kokusu yoksa daha sonra değerlendirilebilir. Ama unutulmamalıdır ki bunların hepsi aniden beklenmedik bir zamanda ortaya çıkıp çok daha fazla sıkıntı ve ağrıya neden olabilir. Bu durumun ortaya çıkmaması için önlem amaçlı da bu dişleri çektirmek gerekebilir.

Gömülü 20 yaş dişlerinin çekilmemesi ne gibi sorunlara yol açar?

•Gömülü yirmi yaş dişi ikinci büyük azı dişinin kemik desteğini zayıflatır ve zaten rahat temizlenemeyen bu bölgede periodontal (dişeti) sorunlar olabilir. Bu şekildeki gömülü dişlerin erken dönemde çekilmesi periodontal problemlerin çıkmasını engeller.
•Dişeti absesine (perikoronitise) neden olur.
•Bir kısmı sürmüş dişlerde, o bölgedeki enfeksiyon yumuşak dokuya da sıçrar ve ağız kokusuna, ağrıya ve ödeme neden olur.
•Bazı durumlarda ağzın tam açılamaması hali de (trismus) oluşur. Bu durum daha da ilerlerse lenfler aracılığıyla yanak ve boyun bölgesine de yayılır. Bu bölge iyi temizlenemediği için enfekte olmaya yatkındır.
•Yirmi yaş dişi kısmen veya tamamen gömülü olduğunda diş çürüğüne neden olan bakteriler hem ikinci büyük azıyı hem de yirmi yaş dişini etkileyerek her iki dişte de çürük oluşturabilir.
•Gömülü diş komşu olduğu dişin kökü üzerine belli bir basınç yaparak onun erimesine neden olabilir.
•Gömülü dişler sürerken çevresindeki folikülün (kılıf) rezorbe olmamasından kaynaklanan kistik oluşumlar görülebilir. Bu oluşumlar büyüyüp kemikte rezorpsiyona (aşınmaya) neden olabilir ve kemikte büyük boşluklar oluşturup çene kemiğini zayıflatabilir. Bunlar da çene kemiğinde kırıklara yol açabilir. Nadir de olsa bu kistler tümörlere dönüşebilir. Bütün bu riskleri almamak için yirmilik dişlerin çekimi geciktirilmeden yapılmalıdır.

Gömülü dişlerin ağrısı hangi bölgelerde kendini hissettirir?

Sürme sırasında 20 yaş dişleri komşu dişlere de baskı yapıp o bölgede basınç ağrısına neden olabilir. Genellikle alt çenedeki gömük dişler kulak ve boğaz ağrısı neden olabilir. Üst gömük dişler ise sinüs bölgesinde hissedilen ağrılara neden olabilir. Aynı zamanda göz ve burunda da ağrılar olabilmektedir. Çoğu zaman oradaki gömülü dişin çıkartılması ağrı şikayetinin kaybolmasını sağlayabilir.

Ağrılı bir durum varsa şişlik oluşmuşsa yirmilik diş çekilebilir mi?

Genellikle akut ve aktif bir enfeksiyon söz konusudur. Bu durumda antibiyotik kullandırılıp ağız hijyeni de kontrol altına alınıp çekim yapılır. Aksi takdirde enfeksiyonun çevreye yayılma faktörü oluşur, anestezik maddenin uyuşturma etkisi az olur ve bu da operasyonda ağrı duyulmasına neden olur. Operasyondan sonra enfekte alanın iyileşme dönemi de zor ve uzun olur.

Peki, yirmilik dişlerin çekimi için en uygun zaman nedir?

Böyle bir zaman olmamakla beraber eğer iyileşmenin daha hızlı ve problemsiz olması açısından 20-30 yaşları arasında çekilmesi iyi olur. 40 yaşın üzerinde operasyonlar zorlaşır,operasyon sonrası dönem daha zor geçer, iyileşme dönemi uzar.

GÖMÜK DİŞ ÇEKİMLERİ 

Çeşitli nedenlerle dişetinin altında ya da kemik içinde kalmış ağız içerisine sürememiş dişlere gömük diş denir. Bu dişler apseye neden oluyorlarsa, ağrı yapıyorlarsa, tümör ya da kist ile birlikteyse ve komşu dişin çürümesine yol açıyorsa çekilmeleri gerekir.

Yirmilik dişin konum, şekil ve boyutuna bağlı olarak diş çekimi cerrahi ya da normal bir çekim olabilir. Basit bir çekimden sonra hafif bir şişlik, ağrı ve kanama olabilir. Uygun ilaçlar reçete edilerek hastanın ağrı, şişlik gibi post operatif şikayetleri minimalize edilebilir.

Gömük diş çekimleri sonrasında bakım 

• Yara yeri kurcalanmamalıdır. Yoksa ağrı, enfeksiyon veya kanama gelişebilir.
• İlk 24 saat boyunca o taraf ile çiğneme yapılmamalıdır.
• İlk 24 saat sigara içilmemelidir. Çünkü sigara kanamayı arttırıp iyileşmeyi bozar.
• Tükürülmemelidir. Yoksa kanama artar ve pıhtı yerinden oynayabilir.
• Kanama kontrol edilmeli. Eğer dikiş atılmamışsa steril gazlı bezle tampon yapılır. Pıhtı oluşumu için tampon yarım saat ağızda tutulmalıdır.
• Şişkinliğin kontrolü. Operasyon sonrası bölgeye buz kompresi uygulayarak dolaşım yavaşlatılır ve yüzün şişmesinin önüne geçilir.